„Posuđeni“ scenario za državnog reditelja
Počnimo od početka. Povratnik „iz Hollywooda” (a zapravo iz američke B produkcije) Predrag Gaga Antonijević u današnjoj Vučićevoj Srbiji ima status državnog reditelja. Dobio ga je nakon svog povratničkog filma „Zaspanka za vojnike“ i dve relativno uspele kriminalističke TV serije, a projekat „Dara iz Jasenovca“ od početka ima auru državnog filmskog projekta, pre svega za domaću upotrebu i reklamiran je kao „prvi srpski (igrani) film o Jasenovcu”, što je, formalno gledano, tačno, i to samo zbog vrlo uske formulacije. Srpska je publika, naime, imala prilike da vidi nekoliko igranih i dokumentarnih filmskih naslova iz jugoslovenskog perioda (Štiglicov „Deveti krug,“ Galićeve „Crne ptice“, dobar deo Zafranovićevog dokumentarnog opusa, svakako „Krv i pepeo Jasenovca“ i „Zalazak stoljeća – Testament L.Z.“) koji su se doticali Jasenovca, a o ustaškim zlodelima generalno ima još i još naslova, čak i ne treba ići dalje od takođe Zafranovićeve „Okupacije u 26 slika“ ili Bulajićeve „Kozare“.
I u novija, sasvim bliska vremena, itekako je bilo naslova prikazanih u Srbiji koji su se bavili Jasenovcem, od hrvatskog igrano-dokumentarnog filma „Dnevnik Diane Budisavljević“ (u režiji Dane Budisavljević), do na ovom portalu prikazanog dokumentarnog filma „Zaveštanje“ srpskog sineaste Ivana Jovića koji se u potpunosti oslanja na svedočanstva preživelih logoraša, tada dece. Onaj ko je hteo da se informiše po pitanju Jasenovca, mogao je to učiniti i na osnovu navedenih filmova, ali i iz brojnih drugih, pouzdanijih izvora, tako da ta značka „prvog filma” koju Antonijevićeva „Dara iz Jasenovca“ nosi zaista deluje bespredmetno.
IZMEĐU REDAKA "DNEVNIKA DIANE BUDISAVLJEVIĆ": Društvena vrijednost filma u mutnoj bari revizionizma
NEISPRIČANA PRIČA: Stradanje Diane Budisavljević počinje tamo gdje završava film
LUPIGA SA SVJEDOCIMA POVIJESTI: Kako smo preživjeli Jasenovac
Taj je projekat, svejedno, dobio zamašna državna sredstva, što redovnim, što vanrednim kanalima, uključujući tu i oko milion i po „nečega“ (dolara ili eura, svejedno) kasnije za promociju u trci za Oscara za koju je takođe po vrlo sumnjivoj proceduri izabran, izguravši pritom jedini naslov sa ikakvim festivalskim uspehom u godini korone (reč je o filmu „Otac“ Srđana Golubovića).
Antonijević na snimanju filma (FOTO: Aleksandar Letić)
Sam „prvi srpski Oscar” za „prvi srpski film o Jasenovcu” predstavljen je kao gotova stvar, što zbog Antonijevićevog „statusa u Hollywoodu”, što zbog teme, a da ga pritom (skoro pa) niko od srpske publike u tom trenutku nije video (bilo je upriličeno nekoliko redovnih projekcija na severu Kosova, te jedna za odabrane novinare u Beogradu), da se u priču, odnosno trku, nije „umešala” Jasmila Žbanić sa filmom „Quo vadis, Aida?“ (sasvim legitimnim i od premijere nagrađivanim festivalskim naslovom), te da bosanskohercegovački film nije, navodno, javno podržan od strane Golubovića i producentskog tima iza „Oca“, što je donelo prve salve buke i besa u kojoj su se Antonijević i deo srpskog filmskog „establišmenta” postavili kao branioci „Dare iz Jasenovca“ i istine o srpskom stradanju u NDH od vaskolike svetske zavere.
OTAC: O bijesu strpljivog čovjeka
QUO VADIS, AIDA: Jasmila Žbanić napravila je uvjerljivo najbolji film u svojoj karijeri
Druga tura galame došla je nakon puštanja filma u distribuciju u Americi na poslednji dan koji se računa kako bi se film „kvalifikovao” za razmatranje za Oscare, te nakon prvih (relevantnih) filmskih kritika u filmskom časopisu Variety i u dnevnim novinama Los Angeles Times koje su Antonijevićev film prokazale kao (lošu) propagandu, anti-hrvatsku i anti-katoličku, usmerene pre svega na Hrvatsku kao državu i na Katoličku crkvu u Hrvatskoj danas.
Da bi se buka, navodno, smirila i da bi Srbi uvideli kako ih ceo svet mrzi, odlučeno je da se film prikaže na nacionalnoj televiziji pre bioskopske distribucije zakazane za kraj aprila, i to u najkraćem mogućem roku, što nameće paralelu između „Dare iz Jasenovca“ i još jednog „državnog projekta”, u ovom slučaju hrvatskog s kraja devedesetih, Sedlarovog „Četvororeda“. U takvoj ispolitizovanoj atmosferi, logično je zaključiti da je skoro svaki gledalac ušao u gledanje filma, u međuvremenu „okačenog” i na YouTube, sa svojim predrasudama koje je kasnije samo potvrdio. Oni koji su mislili da je reč o potresnom remek-delu o srpskom stradanju koje je palo žrtvom zavere ostali su na toj liniji, dok su drugi kojima je sve to od samog početka „smrdelo” na muljačinu na najvišem državnom nivou takođe potvrdili svoje sumnje.
Lordan Zafranović tvrdi da je scenarijo "Dare iz Jasenovca" plagijat (FOTO: Nova.rs/Nemanja Jovanović)
Novi obrat usledio je odmah nakon TV premijere i u osnovi ima jednu drugu trakavicu, onu o igranom magnum opusu Lordana Zafranovića i završetku njegove ratne trilogije, nikad snimljenom filmu „Djeca Kozare“ po scenariju sada već pokojnog jugoslovenskog kultnog romanopisca i scenariste Arsena Diklića. Diklić je scenario napisao još 1986. godine, a Zafranović ga je u svojoj poslednjoj „ruci” osavremenio. U poslednje vreme se Zafranović intenzivno trudi da skupi finansijska sredstva za zahtevni filmski projekat dobijajući uglavnom odbijenice i u Hrvatskoj i u Srbiji, da bi konačno dobio sredstva na konkursu Filmskog Centra Srbije. U emisiji „U kontru sa Draganom Markovinom“ 28. novembra 2019. godine Zafranović je izrazio sumnju da ga je Antonijević plagirao. Svoje sumnje je Zafranović ponovio i gostujući u emisiji „Sporovi u kulturi“ kod Ane Vučković Denčić 21. februara 2020. godine na Drugom programu Radio Beograda.
Nakon projekcije filma, u svom podcastu „Zadovoljstvo u tekstu“ na web stranici remarker.media, poznata srpska dramska umetnica i profesorka na beogradskom Fakultetu Dramskih umetnosti Biljana Srbljanović i njen kolega Vladimir Cerić su radili uporednu analizu dva scenarija, u načelu i u pojedinostima, pritom našavši nekoliko frapantnih sličnosti tek minimalno zamaskiranih, što na izjavu scenaristkinje „Dare iz Jasenovca“ Nataše Drakulić kako je ona tu bila samo „protočni bojler” (u smislu da se priča „sama” ispisala iz svedočanstava preživelih, a ona ju je samo zapisala) baca jedno sasvim drugo svetlo.
Zaključak koji se nametnuo je da je scenario „Dare iz Jasenovca“ tek razvučen i razvodnjen prvi čin Diklićevog scenarija za „Djecu Kozare“. Antonijević je „presavio tabak” i tužio Zafranovića, pa se trakavica nastavlja i na kraju je postalo skoro nemoguće vrednovati ovaj film samo prema filmskim kvalitetima.
Lupiga.Com
Naslovna fotografija: Dara of Jasenovac
Zamislite, Slovenac France Štiglic jedini snimio igrani film u soc. YU koji se dotiče teme o Jasenovcu. Ali, koliko radnje filma "Deveti krug" se odnosi na Jasenovac? Svega 10% filma su događaji iz Jasenovca. Student Ivo (Boris Dvornik) dolazi po svoju ženu Židovku Rut (Dušica Žegarac) koju je morao oženiti na nagovor svojih roditelja da joj spasi život. Ali, tamo tragično ginu, simbolično na bodljikavoj žici kroz koju prolazi struja. Ona je morala promijeniti vjeru i skrivati se u stanu da bi opstala. Nigdje se u filmu ne spominju Srbi i njihova Golgota. Svaka čast Lordanu Zafranoviću i Lani Budisavljević na filmovima "Okupacija u 26 slika" i "Dnevnik Diane Budisavljević". Židovi kažu: "Tko spasi jedan život, spasio je čitav svijet". A, Diana Budisavljević, Austrijanka. je spasila 10.000 srpske djece iz logora NDH. Gdje je ulica u Zg nazvana po toj heroini? Možda je i dobila u zadnje vrijeme, nakon prikazivanja filma. Ne živim u Zagrebu pa nisam upućen. Molim odgovor Zagrepčana.