Ipak su naučni, tehnički i komunikacijski napredak jednosmerna ulica i činjenica koju valja prihvatiti. To, međutim, ne opravdava ono iskonsko divljaštvo oličeno u mržnji, agresiji i otimačini koje biva maskirano velikim izjavama o naprednoj civilizaciji. Jer nasilje rezultira jednako nasilnim otporom.

J.M. Coetzee, pisac i dobitnik Nobelove nagrade za književnost, je suštinu kolonijalizma uhvatio i izdigao na univerzalni nivo u jednom od svojih ranijih romana, „Čekajući barbare“ iz 1980. godine, a roman je sada dobio i svoju filmsku adaptaciju za koju je sam pisac napisao scenario, a režija je poverena Ciru Guerri koji se može smatrati najantikolonijalnijim među savremenim filmskim autorima. Mogući problem sa Guerrom je, pak, inherentni tradicionalizam i romantizacija "pravih (plemenskih) vrednosti" u njemu matičnom kolumbijskom i južnoameričkom kontekstu, što su i osnovni nedostaci njegovih inače impresivnih filmova „Zagrljaj zmije“ i „Ptice selice“. Guerra, naime, ima običaj da krajnje nesuptilno popuje, odnosno propoveda umesto da pripoveda. Ovde je to rešeno prebacivanjem konteksta na teritoriju neodređenog i univerzalnog, uz striktnu piščevu kontrolu scenarija. Rezultat je film kojem tek na prvi pogled nedostaje Guerrin lični pečat, ali zato ima privlačnost unekoliko umanjenog klasičnog filmskog epa sa sredine prošlog stoleća.

Narator romana i protagonista filma je bezimeni Sudac (Rylance) koji predstavlja civilnu vlast u jednoj udaljenoj planinskoj tvrđavi u zabačenom pustinjskom kraju Imperije. On je, možemo sa sigurnošću reći, dobar, blag i pravičan čovek koji svoje podanike poštuje kao i oni njega, pa sukoba zapravo i nema. Njegova strast su arheologija i antropologija, čime se iz hobija bavi i na taj način odaje poštovanje teritoriji na koju je namešten i ljudima koji tamo žive. Tvrđavom, a verovatno i celom teritorijom kruže glasine o varvarskoj invaziji koja se sprema, ali ih on odbacuje kao deo vojničkog i kolonizatorskog folklora kojem ne treba pridavati previše značaja.

Što se toga tiče, on i jeste i nije u pravu. Opasnost itekako postoji, ali ona ne preti od urođenika, već od vojske koja, potpirujući glasine, pokušava da opravda planiranu operaciju potiskivanja domorodaca još više u brda. Nevolja dolazi u obliku Pukovnika (Depp), sadiste koji dolazi na misiju "prikupljanja informacija" o mogućoj invaziji. On nije samo zastrašujuća pojava sa svojim štapom i "steampunk" tamnim okruglim naočarima, već je i tip čoveka koji religijski veruje u nanošenje bola radi izvlačenja istine od osumnjičenika i koji je spreman da potpuno ravnim glasom i administrativnim žargonom naredi najgore gadosti. Njemu je posvećeno prvo poglavlje od četiri (podeljenih u godišnja doba), koliko ih film ima.

Drugi čin za centralnu osobu ima Devojku (mongolska glumica Gana Bayarsaikhan) koja je pala žrtvom njegovih inkvizitorskih metoda, a prema kojoj Sudac gaji interes koji prevazilazi profesionalni i humanistički, pa se s njom upušta u vezu, što će ga kasnije skupo koštati kada padne šaka Pukovnikovom manje inteligentnom zameniku Oficiru (Pattinson). Misija povratka Devojke u pleme iz trećeg čina će, pak, pokazati da se invazija ipak sprema, ali da je ona tek reakcija na represiju. Za Su će možda već biti kasno da makar pokuša da je spreči.

Coetzee se u romanu, a Guerra u filmu bavi arhetipskim likovima i situacijama, ali obojica to čine na jedan prikladan i svež način. Iako nigde nije istaknut nijedan toponim, jasno je da se radi o britanskoj imperiji u svojoj zreloj fazi nakon koje sledi neizbežan pad, a pejzaž i kolorit daju naslutiti da je mesto radnje Afganistan, inače poznat kao "groblje imperija" na kojem su zube slomili i Aleksandar Makedonski i Sovjeti, a sada ih već 18 godina lomi i koalicija okupljena oko Sjedinjenih Američkih Država. Lokacije na kojima je snimano se, međutim, nalaze u Maroku, ali pustinjsko-planinski pejzaž sjajno služi svrsi, što je podvučeno fotografijom Chrisa Mengesa.

Guerra na raspolaganju ima prepoznatljive glumce za svoj internacionalni debi, a engleski jezik tu postoji kao garancija da će film ući u širu distribuciju pre nego što se preseli na kućne formate. Nažalost, nisu svi glumci iskorišteni do maksimuma, recimo Greta Scacchi je potrošena u ulozi Sudčeve poslužiteljke i kućepaziteljke, a holivudske zvezde velikog kalibra imaju koloritne, ali ipak sporedne uloge, pri čemu Pattinson ostaje uskraćen za prostor da pokaže svoju veštinu. Kod Deppa je, pak, zanimljiv spoj ekstravagantnog izgleda, odnosno kostima i rekvizite, i sjajno kontroliranog glumačkog minimalizma koji dolazi kao osveženje posle preglumljivanja za kojim često poseže u poslednje vreme. Priliku da zablista ima Mark Rylance, britanski glumac inače aktivniji u teatru, što i čini. Njegov Sudac je lik koji ćemo još dugo pamtiti.

U konačnici, „Čekajući barbare“ nije film koji će nas osvojiti svojom originalnošću i inventivnošću, ali zato spaja klasičan izraz (David Lean i „Lawrence od Arabije“ su tu najupadljivija asocijacija) i jasno pripovedanje sa radikalnom, humanističkom iskrenošću. Pre dvadesetak i više godina, ovo bi bio film za Oscare. Sa nešto modernijim trendovima i uticajem marketinga se ne čini kao izgledan kandidat, ali to ne znači da nije za preporuku.

Lupiga.Com

Naslovna fotografija: Waiting for the Barbarians